LIBER SECUNDUS CAP. IV 
CAPUT IV 
DE ARENA 
En caementitiis' autem structuris primum est de arena quaerendum, 
ut ea sit idonea ad materiam ? miscendam, neque habeat terram com¬ 
mixtam. Genera autem arenae fossitiae sunt haec: nigra, cana, rubra, 
carbunculus ?. Ex his , quae in manu confricata fecerit stridorem, erit 
optima; quae autem terrosa fuerit, non habebit ’ asperitatem *. Item si 
in vestimentum candidum ea coniecta fuerit, postea excussa id non 
inquinaverit, neque ibi terra subsiderit, erit idonea 5. 
Sin autem non erunt arenariae, unde fodiatur, tum de fluminibus, 
EMENDATIONES 
non habebit — Contra Codicum et Editionum saec. XV auctoritatem intrusit locundus particulam et ante 
non, et sensum perturbavit. Iocundo sequentes Editiones concinuerunt; sed iure eis obstitit Schneiderus. 
V. ILLUSTRATIONES 
excussa — Reperiuntur in Codicibus, et repetuntur in Editionibus verba, excussa vel icta . Postrema e 
glossa quadam in textum transmigravisse, indubium videtur. Et primo quidem inepta est illa repetitio. Insu- 
per Palladius (de Re Rust. I 10) dat tantum excussa; et sic Anonymus (Comp. Arch. cap. 8) iuxta Vascosani Edi- 
tionem, et Vincentius Bellovacensis (Spec. Nat.). Demum animadvertere opus est, quocumque modo recipi 
non posse icta , sed scribendum esse potius iacta aut iactata. 
ILLUSTRATIONES 
(Hist. Nat. XVII 3), Columellam (de Re Rust. III 11), 
Caementitias structuras nominat Vitruvius etiam 
et Palladium (de Re Rust. II 13) . Sed sicuti Plinius 
et de iisdem tractat capite 8. Heic 
(XXXVI 54), et Palladius (I 10) arenae genera non 
andum de caementis, quae sunt 
nantes carbunculum praetereunt, ita Polenus suspic 
fragmenta lapidum, sive silicum, sive ma¬ 
unam eamdemque rem esse : 
tofi, uti ipsemet Vitruvius declarat variis le 
um arena ni 
servat, dar 
dem tempore 
sertim hoc Libro cap. 6, 7, 8, Libro septimo cap. 6, et 
Libro octavo cap. 7. Sub eadem significatione accipitur 
bunculus e materia terrea ust 
lapide in minutissimas part 
caementum a Cicerone, Livio , Plinio seniore, et aliis 
eimius apud Schneiderum, carbunculu 
Scriptoribus. Quare inscite Loriotus in quodam Opus¬ 
tofi rubri a Ferbero (Epist. Ital. p. 237) descrip 
culo inscripto (M 
re sur l’art de bâtir) caemen¬ 
Mihi autem Vitruvii doctrinae in principio expositae 
tum cum mortario 
alce et arena composito confun 
refragari non est licitum. 
x falsa interpretatione cuiusdam loci Plinii (Hist 
Heic confusionem deprehenderunt Schneiderus et 
XXXVI 55). V. Annotationem 20 Lib. I caj 
at non ego. Remota enim particula et, uti 
2 Animadvertei 
erit inutile, vocem me 
a mihi visa est locutio. Decla- 
in EMENDATIOI 
vel materies sub variis significationibus adhibitam f 
mam arenam eam, 
rat enim Vitruvius o 
a Vitruvio ; generatim e 
one. At h 
onfricata fecerit stridorem; et inde rati¬ 
quamcumque rem pr¬ 
on habebit asperitatem. 
vox illa significat are 
nam et calcem, ex quibu 
rosa fuerit 
lae autem 
et Rodus, 
alianus, N 
rium componitur. Aliis in locis, et praecipue hoc Li¬ 
in suis versio 
cap. 9, materia sumitur speciatim pro lign 
e non o 
erunt. Perraultium omitto, 
vii verba cla 
Quid sit carbunculus, Vitruvius ipse nos 
hoc Libro cap. 6 : erat materia in Etruria mollior 
a fideli translatione re¬ 
probantur, rese¬ 
Eosdem moc 
tofus, solidior quam terra, ab igne subterraneo a¬ 
(de Re Rust. I 10), D. Isidorus 
runt etiam Palladi 
sta. De carbunculo sub variis significatibus mentionen 
ap. Arch. cap. 8). 
(Origin. XVI 3), et Anonymus (Com 
invenio apud Varronem (de Re Rust. I 9), Plinium