DE ARCHITECTURA
Eet autem in Hispania ulteriore civitas Mazilua, et in ea Calen¬
tum ?, et in Asia Pitane, ubi lateres cum sunt ducti et arefacti, proiecli
natant in aqua 4. Natare autem ipsi posse ideo videntur ", quod terra est,
de qua ducuntur, pumicosa : ita cum sit levis, aére solidata non recipit
in se, nec combibit liquorem. Igitur levi raraque cum sint proprietate,
nec patiantur penetrare in corpus humidam potestatem, quocumque pon¬
dere fuerint, coguntur a rerum natura, quemadmodum pumex, ut ab
aqua sustineantur “. Sic autem magnas habent utilitates, quod neque in
aedificationibus sunt onerosi ; et cum ducuntur, a tempestatibus non
dissolvuntur
EMENDATIONES
Calentum — Legebatur in Codicibus et in Editionibus saec. XV: Est autem in Hispanid ul
Est autem ...
trima et in gallis. Hunc foedatum textum multo magis corrupit locundus sic: Est autem in
ore civitas ma.
Lisnania ulteriore Calentun, et in Gallis Marslia. Plures Editores ipse in errorem traxt, uli sunt Mache
apioeus, Philander, Barbarus, Laétus, et Galianus. Attamen Rodus et Bipontina dederunt: Est autem in Hi¬
tania ulteriore cioitas Maxrila. Schneiderus haec exscripsit, sed adidit et in Gallis. Polenus edidit: Est
qutem in Hispania ulteriore Calentum et Macibva. Fea (Prog. p.17) ratus est legi oportere: Est autem in His
pauig ulteriore cioitas Maxilva, et Cale ; uti iam Vossius (in Melae Geogr. II 6) proposuerat. Quae sit vera
lectio, nunc disquirendum. Oculus convertatur primo ad Strabonem ita disserentem (Geogr.XIII p. 94) ày fenpia
di onney idtis Hosedbves én etvos jie dieyrdadous, i rà depptmara éepdirerat, rlsoug mpoupébvag nai enerbesbas, in
Hispania autem, Posidonius se vidisse cit, ex quadam terra argillosa, qua vasa argentea detergenutur, laterei
confectos, et aqua innatautes; sed hac dum in genere confirmant Vitruvii assertionem, civiatum nomina mi¬
jus reperitur in Plinio (Hist. Nat. XXXV 49) ad rem consequendam: legitu
nime determinant. Aliquid praecisi
nem: Pitanae in Asia, et in ulterioris Hispaniae civitatibus, Maxilua et Ca¬
enim in eo, iuxta Harduini Editior
fiunt lateres, qui sicati non merguntur in aqua. De civitate Magilua nulla institui potest quaestio, cum
lemaeo (Geogr. II 4) inter urbes Hispaniae év ra évécrépe, scilicet ulterioris, enumeretur: et cum hac ma
sranm andlogiam habet corupta vos Codieun marinae, forsiean pro Marikua leg etiamn pose Mlase inite
Schotti (Observ. Hum. V 23) annotationes, qui in suam sententiam citat Theopompum apud Stephanum (de Ur
bibus ); et de Massiae lateribus verbum facit Aldretus (Orig. de la lengua Espanola II 11). Quod ad Calentum
varis terminationibus hoc nomen scribi posset, nempe Callentum, Cale, Calles, Caletum, Calltum, Cdle¬
tum, vel in Callaeis. Certum tamen est, in Plinio (Hist. Nat. I 1) reperiri populos Callenses in Hispama u¬
teriori, et eos etiam memorari a Stephano (de Urbibus): quare nihil mirum, si in ea Hispaniae parte exutit
civitas consimilis nominis; quaestio tantum erit circa eius declinationem. Si Plinii scripturae obtemperare ve
les, lege Calentum, si propius corrupto Vitruvii textui accedere, dic Calles; sed cave, ne hanc civitatem cum
illa ad ostium Durii sita in Callaeis, quae memoratur in Antonini Itinerario, et quae in Hlispamia citeriore
erat, confundas. Concludam igitur pro maxima Codicum legendum esse Maxilua; post verba et in excidisse
ea; et pro Calentum vel Calles imperitos librarios scripsisse Gallus.
Natare... idenutur — Scriptura omnium Codicum et Editionum fert: Natare autem eos posse ideo videtur.
Grammatices regulis haec dicendi ratio est nimis adversa. Neque Vitruvius, neque ullus alius Scriptor sim¬
libus in locis verbum videtur impersonaliter adhibuit. Firmiter credo, in autographo scriptum fuisse otdentar
uti dedit Vincentius Bellovacensis (Spec. nat.), et loco vocis eos aut nihil fuisse, cum facile latères subau¬
diantur, aut extitisse ii
lius periodi verba partim in singulari numero, partim in plurali a Codicibu¬
Igitur ... sustineantur
referuntur. In singulari omnia dant Editiones, sermonem ad terram referendo. In plurali solus Schnelderus
ea edidit, et merito: locutio enim lateres respicit, uti ex iis, quae antecedunt et subsequuntur, liquet
ILLUSTRATIONES
15 De lateribus huiusmodi alia in medium profert
14 Haec confirmantur a Plinio (Hist. Nat. XXX
exempla Seneca (Quaest. Nat. III 25).
supra distincte explicatum est in EMENDATIONN
