GNOMONICES in centro infixum moueri poſſit, tranſeatq́ue per centrum, vt in Aſtrolabio fieri ſolet, in cuius
extremitatibus duæ tabellæ C E, D F, ad angulos rectos erigantur, ita vt deprimi poſſint, & erigi: quarum altitudines ita explorabimus. Sumpta in recta G H, diametro quadrati A B C D, æquali,
ducatur H I, ad G H, perpendicularis; deſcriptoq́ue ex G, vt centro, arcu circuli, ſupputentur in
@o declinationes ſignorum, & aliorum graduum Eclipticæ, (Nos integrorum tantum ſignorum
declinationes in exemplum adduximus) per quas rectæ ex G, emiſſę ſecent rectam H I, in K, L,
M. Deinde in dioptra ſiant in recta C E, quæ ipſam dioptram bifariam ſecet, duo foramina par-
ua, vt per illa radius Solis tranſire poſſit, tanto interuallo inter ſe diſtantia, quanta eſt recta H K,
quibus reſpondentia puncta in recta D F, quæ alteram tabellam bifariam ſecet, notentur, tanto
ſpatio à puncto D, remota, quanto foramina à puncto C, abſunt. Si enim puncta K, L, M, trans-
ferantur in rectam D F, inter dicta duo puncta interiectam. initio facto à puncto prope D, & ite-
rum initio facto ab altero puncto prope F, imprimendo puncta in recta D F, per quæ parallelæ li-
neę ducantur, inter quas 12. ſigna Zodiaci deſcribantur, vt in figura apparet, perfecta erit dio-
ptra, cuius hic vſus eſt. Poſito quadrato horologii A B C D, in propria altitudine, ita vt Aequato-
riæquidiſtet, vertatur ipſum horologium, & dioptra hinc inde, donec radius Solis per foramen
prope C, Sole in ſignis auſtralibus exiſtente, vel per foramen prope E, Sole in borealibus ſignis
commorante, incidens cadat in locum Solis in recta D F, hoc ſolo notato, quòd antemeridiano
tempore (quod cognoſcetur ex vmbra cuiuſcunque rei in plano Horizonti æquidiſtante. Hæc
enim ſi decreſcit, Sol nondum ad Meridianum peruenit, ſi vero creſcit, ipſum iam pertranſijt)
dioptra dirigenda eſt verſus ortum, pomeridiano vero verſus occaſum. Hac etenim ratione ho-
rologium proprium ſitum obtinebit, & linea fiduciæ vltra centrum verſus tabellam dioptræ op-
poſitam indicabit horam præſentem, ſiue Sol exiſtat in borealibus ſignis, ſiue in auſtralibus.

COLLOCATO horologio ſiue per acum Magnete illitam, ſiue per lineam meridianam
inuentam, in proprio ſitu, inuenietur hora multo facilius ex dioptra. Tunc enim dioptra ſolum
circumducenda eſt, donec radius Solis cadat in rectam D F, etiamſi in tabella non ſint deſcripta
ſigna. Quòd ſi deſcripta ſint ſigna, indicabit idem radius, in quonam ſigno Sol exiſtat.

IAM vero ſi horologium in plano Horizonti æquidiſtante verſus Solem dirigatur, ita vt vm-
bra axis cadat in lineam meridianam, vel radius Solis per dioptram incidens in rectam D F, & quadratum A B C D, eleuetur, donec à Sole non amplius illuminetur, ſed productum per Solem
tranſeat, vel donec radius Solis in duo puncta rectæ D F, quæ foraminibus dioptræ oppoſita
ſunt, cadat, indicabit quadratum ipſum in quadrante altitudinem Solis ſupra Horizontem. Ex
qua, ſi meridiana fuerit, id eſt, maxima illo die, & ex declinatione Solis altitudo poli elicietur, vt
in commentariis in ſphæram docuimus.

528. DE HOROLOGIO VNIVERS ALI IN FORMAM
crucis conſtructo. CAP. II.

FIAT ex eadem materia crux plana A B C D, & alia ſolida, concaua tamen, A E F G, quæ
cum priori ita coniungatur, vt libere poſſit erigi & deprimi; ſintq́ue tria brachia E, F, G, inter
ſe prorſus æqualia. Deinde ad longitudi-
nem ſtyli vni brachiorum æqualis deſcri
batur tam horologium Meridianum,
quàm Polare: Et Meridianum qui-
dem orientale in latere crucis A F, depin-
gatur, ductis lineis ad rectam E K, per-
pendic ularibus; occidentale autem in
oppoſito latere, vt numeri indi cant: Po-
lare vero in ſuperiore parte brachiorum
E, H, hoc eſt, in plano crucis ad planum
E G, recto, horę quidem antemeridianæ
ad partes H, pomeridianæ vero ad par-
tes E, vt numeri oſtendunt, ductis lineis
ad rectam E H, perpendicularibus. In
cruce denique A B C D, acus Magnete
illita ſtatuatur, vt beneficio ipſius horolo
gium ita poſſit collocari in plano, quod
Horizonti ęquidiſtet, vt A, ad Boream, & C, ad Auſtrum vergat, latusq́ue A C, me-
ridianam lineam referat. Poſito enim ho
rologio in tali ſitu, ſi beneficio quadrantis crux A E F G, ita eleuetur, vt angulus C A L, ſit angulus
con@@lementi altitudinis poli, iacebit planum F M, in Aequatore, & brachia E, H, I, G, L, F, & c.