Full text: Vitruvius: De architectura libri decem ad Caesarem Augustum, omnibus omnium editionibus longè emendatiores, collatis veteribus exemplis

M. VITRVVII POLL. trudens in aërem patentem, offenſione & tactu ſonitus expreſſerat clari-
tatem. Ergo Cteſibius cum animaduertiſſet ex tactu cœli & expreſsio-
nibus, ſpiritus vocesq́; naſci, his principiis vſus, hydraulicas machinas pri-
mus inſtituit. Item aquarum expreſsiones {ἀμ} [?] μάτ{ομ}ς, porrecti rotunda-
tionisq́; machinas, multaq́; deliciarum genera, in his etiam horologiorum
ex aqua comparationes explicuit. Primumq́; conſtituit cauum ex auro
perfectum, aut ex gemma terebrata: ea enim nec teruntur percuſſu aquæ,
nec ſordes recipiunt, vt obturentur. Nanque æ qualiter per id cauum in-
fluens aqua, ſubleuat ſcaphum inuerſum (quod ab artificibus phellos ſiue
tympanum dicitur) in quo collocata regula, verſatilia tympana denti-
culis æqualibus ſunt perfecta: qui denticuli alius alium impellentes, ver-
ſationes modicas faciunt & motiones. Item aliæ regulæ aliaq́; tympana
ad eundem modum dentata, quæ vna motione coacta, verſando faciunt
effectus varietatesq́; motionum, in quibus mouentur ſigilla, vertuntur
metæ, calculi aut tona proiiciuntur, buccinæ canunt, reliquaq́; parerga. In his etiam, aut in columna, aut paraſtatica horæ deſcribuntur, quas ſi-
gillum egrediens ab imo virgulæ ſignificat in diem totum, quarum bre-
uitates aut creſcentias cuneorum adiectus aut exemptus, in ſingulis die-
bus & menſibus, perficere cogit. Præcluſiones aquarum ad temperan-
dum, ita ſunt conſtitutæ. Metæ fiunt duæ, vna ſolida, altera caua ex tor-
no, ita perfectæ, vt alia in aliam inire conuenireq́; poſsit: & eadem regula
laxatio earum aut coartatio efficiat, aut vehementem, aut lenem in ea
vaſa aquæ influentem curſum. Ita his rationibus & machinatione ex
aqua, componuntur horologiorum ad hybernum vſum collocationes. Sin autem cuneorum adiectionibus, & detractionibus, correptiones die-
rum, aut creſcentiæ non probabuntur, quod cunei ſæpiſsime vitia faciunt,
ſic erit explicandum. In columella horæ ex analemmatis tranſuersè de-
ſcribantur, menſtruæq́; lineæ in columella ſignentur, eaq́; columella ver-
ſatilis perficiatur, vti ad ſigillum virgulamq́; (cuius virgulæ egrediens ſi-
gillum oſtendit horas) columna verſando continenter, ſuis quibusq́; men-
ſibus breuitates & creſcentias faciat horarum. Fiunt etiam alio genere
horologia hyberna, quæ anaporica dicuntur, perficiunturq́; rationibus
his. Horæ diſponuntur ex virgulisæneis, ex analemmatos deſcriptione
ab centro diſpoſitæ in fronte: in ea circuli ſunt circundati menſtrua ſpa-
tia finientes. Poſt has virgulas tympanum collocetur, in quo deſcriptus
& depictus ſit mundus ſigniferq́; circulus, deſcriptioq́; ex duodecim cœ-
leſtium ſignorum ſit figurata, cuius è centro deformatur cuiuſlibet ſigni
ſpatium, vnum maius, alterum minus. Poſteriori autem parti tympano
medio, axis verſatilis eſt incluſus, inq́; eo axi ænea mollis catena eſt inuo-
luta: ex qua pendet ex vna parte phellos ſiue tympanum, quod ab aqua
ſubleuatur, ex altera æquo pondere phelli ſacoma ſaburrale. Ita quan-

Waiting...

Note to user

Dear user,

In response to current developments in the web technology used by the Goobi viewer, the software no longer supports your browser.

Please use one of the following browsers to display this page correctly.

Thank you.

powered by Goobi viewer