124.
De ædificiorum priuatorum proportionib{us}, & menſuris.
#
CAP. II.
VLLA Architecto maior cura eſſe debet, niſi vti
proportionibus ratæ partis habeant ædificia rationum
exactiones. Cum ergo conſtituta ſymmetriarum ra-
tio fuerit, & commenſus ratiocinationibus explicati,
tunc etiam acuminis eſt proprium prouidere ad natu-
ram loci, aut vſum, aut ſpeciem, & detractionibus, vel
adiectionibus temperaturas efficere, vti cum de ſymmetria ſit detractum,
aut adiectum, id videatur recte eſſe formatum, ſic vt in aſpectu nihil deſi-
deretur. Alia enim ad manum ſpecies eſſe videtur, alia in excelſo: non
eadem in concluſo, diſsimilis in aperto, in quibus magni iudicii eſt opera,
quid tandem faciendum ſit. Non enim veros videtur habere viſus effe-
ctus, ſed fallitur ſæpe ab eius iudicio mens. Quemadmodum etiam in ſce-
nis pictis videntur columnarum proiecturæ, mutulorum ecphoræ, ſigno-
rum figuræ prominentes, cum ſit tabula ſine dubio ad regulam plana, ſi-
militer in nauibus remi, cum ſint ſub aqua directi, tamen oculis infracti
videntur, & quatenus eorum partes tangunt ſummam planitiem liquo-
ris, apparent (vti ſunt) directi. Cum verò ſub aqua ſunt demiſsi, per na-
turæ perlucidam raritatem, remittunt enatantes abſuis corporibus fluen-
tes imagines ad ſummam aquæ planitiem, atque ibi commotæ efficere
videntur infractum remorum oculis aſpectum. Hoc autem, ſiue ſimula-
crorum impulſu, ſeu radiorum ex oculis effuſionibus (vti Phyſicis pla-
cet) videamus, vtraque ratione videtur ita eſſe, vti falſa iudicia oculorum
habeat aſpectus. Cum ergo quæ ſunt vera falſa videantur, & nonnulla
aliter quàm ſunt oculis probentur, non puto oportere eſſe dubium, quin
ad locorum naturas aut neceſsitates, detractiones, aut adiectiones fieri de-
beant: ſed ita vt nihil in his operibus deſideretur. Hæc autem etiam in-
geniorum acuminibus, non ſolum doctrinis efficiuntur. Igitur ſtatuenda
eſt primum ratio ſymmetriarum, à qua ſumatur ſine dubitatione com-
mutatio. Deinde explicetur operis futuri & locorum imum ſpatium, lon-
gitudinis & latitudinis, cuius cum ſemel fuerit conſtituta magnitudo, ſe-
Quatur eam proportionis ad decorem apparatio, vti non ſit conſideranti-
bus aſpectus eurythmiæ dubius: de qua quibus rationibus efficiatur, eſt
mihi pronunciandum. Primumq́; de cauis edium, vti fieri debeant, dicam.
125.
IN CAPVT II. ANNOTAT.
Vti cum de ſymmetria ſit detractum aut adíectum. ] Oportet
omnino Architectum ingenio eſſe ſolerti, multa doctrina, maximo vſu, atque im-