LIBER SECUNDUS CAP. VII
CAPUT VII
DE LAPIDICINIS
De calce et arena, quibus varietatibus sint, et quas habeant virtu¬
tes, dixi; sequitur ordo de lapidicinis explicare, de quibus et quadrata
saxa et caementorum ad aedificia eximuntur copiae et comparantur. Hae
autem inveniuntur esse disparibus et dissimilibus virtutibus. Sunt enim
aliae molles, uti sunt circa Urbem Rubrae 2, Gabienses * 3, Fidenates*.
EMENDATIONES
Gabienses — Hactenus circa hos lapides quaestio sub iudice manebat. Codices dabant pallenses vel
cum aliis variationibus relatis in THESAURO. Editiones Sulpicii, et Florentiae praefatam vocem adoptay
Veneta legitur pallientes : in Editionibus locundi, Machaeropioei, Philandri, Barbari, Laëti, Galiani, Schne
deri, et Poleni Pallienses: Rodus et Bipontina, praeeunte Fea (Prog. p. 18), ediderunt Allienses, Memora
mina profecto imaginaria sunt, si excipias vocem Allienses, quae indicat circa Alliam fluvium ; sed de
cinis circa ipsum nulla a
adest notitia. Scribendum mihi videbatur Alsier
nses, cum in antiquo Alsio circa sta¬
tiones nunc dictas Palidoro e Statua ad milliaria circiter viginti ab Urbe s
jupersint vestigia veterum lapidicinary
ex génère arenario, colore subflavo, et molli natura. At re bene perpensa legendum credidi Gabienses, Pi
mo, quia improbabile videtur, Vitruvium praeteriisse mentionem lapidicinarum tam celebrium: secundo, Ga
bina saxa erant eiusdem naturae ac Albana, cum quibus memorantur : tertio, facile Notarii ex gabienses effe-
cerunt palienses . Neque trepidationem in hac recipienda emendatione ingerere debet modus scribendi Gabien-
ses et non Gabinde ; nam praesto est Plinius, qui (Hist. Nat. II 96) dixit, in Gabiensi agro,
ILLUSTRATIONES
1 De lapidicinis Veterum,
variis lapidibus, ac
locum supra memoratum . Incertus circa Rubras haesi¬
marmoribus ab ipsis adhibitis
dificationem et orna¬
tat Perraultius, et dubitat utrum a loco Saxa Rubra
tum, praeter Albertum (de Re Aedif. II 8,9), Scamotium
in Etruria nuncupato, vel a Rubra in insula Corsica
(Archit. Univ. VII 3-13), et Caryophilum (De antiquis
petrae illae ducerentur : sed haec sunt somnia. Dubiur
marmoribus), cum fi
ructu legi poterunt ea, quae disse¬
excitat aliquis, utrum Rubrae sint sui generis lapidici¬
runt Nibbius (Tratt
ato de’ materiali prem¬
it vox haec usurpetur, uti qualitas earum
Romano) et Canina (Arch. Rom. part. II c.
numerantur : at omnem dubitationem de
2 Rubras lapidicinas, credi potest,
in loco fuisse
itruvius ipse, cum in fine capitis lapidicinas
iuxta viam Flaminiam ab Urbe distanti
octo millia pas¬
Rubras distincte nominet a Gabiensibus et aliis Urbi
suum circiter, nuncupato Saxa Rubra, et de quo men¬
proximis ; Cum ergo propter propinquitatem necessitas
tio occurrit apud Ciceronem (Philip. II 31), Livium
cogat ex Rubris lapidicinis, et Gabiensibus, et
(Hist. Rom. II 49), Tacitum (Hist. III 79), Victorem
sunt Urbi proximae, copiis uti. Pauca vestigia Re
(in Maxen.), et Itinerarium Hierosolymitanum: appel-
supersunt huius lapidis; cella templi Fortunae Virilis
latur nunc Prima Porta . Collis secus eam ex pel
adhuc visitur ex hoc lapide constructa, sed erat tecto¬
rubra pallida constat, ex qua structus fuit
luctus Claudii ex ma¬
unc observantur.
tra cuius ambitum repertum fuit decimo se
culo Nasonum sepulchrum. At semper su
EMENDATIONI
infixa ratio rema
as duodeci
millia passuum
et, utrum ad illas lapi
Anienem in loco n
c dicto Cervaretta passib
Praenestina
ab Urbe fuis
laudatas a
al. XV 43).
Tacito (Anni
ca quinque millibus ab Urbe alludat Vitruvil
rabone (Geogr.
lenate erant hae lapidicinae ad septen
memorat Strabo (Gec
4 In agro Fid
gr.V p. 364) inquiens, Anienem
excurrere repi rà uer.
alla tob MSou rei Tégoupréov,
millia passuum ab Urbe in
Salaria secus T
roù év Paßioig, xal roo o. Ha
arrat Ortisius, has se ex
innituntur fundamento ; minime autem Mar
nisse mollem , et efformatum a ci
tione terrae
pretatio, auprés de la ville de Rubra: oblitus enim erat
pumicibus et glarea. Lapidem Fidenatem memo¬
ipse vocem Urbem indicare Romam, et non cognoverat
etiam Plinius (Hist. Nat. XXXVI 48).
